Wielokrotnie w naszej Szkole Terapii Karmienia Od Pestki do Ogryzka® podkreślamy, że zarówno diagnozowanie, jak i strategie terapeutyczne, niezależnie od rodzaju zaburzeń karmienia czy zaburzeń jedzenia, wymagają podejścia interdyscyplinarnego.

Jeśli chodzi o ARFID to czyste procedury leczenia czy terapii ARFID nie są jeszcze jasno określone i zweryfikowane badaniami (B. Ziółkowska, 2017). Jednak działania, które są podejmowane przez specjalistów, a są oparte na działaniach płynących z doświadczeń w pracy z pacjentami np. z wybiórczością pokarmową, wykazują się znaczną skutecznością.

Leczenie ARFID obejmuje także zarówno podejście behawioralne, jak i żywieniowe; a skuteczne leczenie jest prawdopodobnie większe w przypadku krótkoterminowych pacjentów z ARFID.

Z informacji i badań, którymi dysponujemy aktualnie, wiemy, że ze względu na wysoki poziom lęku, który towarzyszy osobom z ARFID, dużą wagę należy położyć właśnie na obniżanie lęku i strachu u pacjenta. Im większy niepokój i lęk towarzyszą osobie, tym ma ona mniejszy apetyt i mniej chęci do jedzenia, to zjawisko towarzyszy zresztą każdemu. Dodatkowo, nadwrażliwości sensoryczne, które bardzo często potęgują lęk, same nasilają się w sytuacjach stresowych. Wiemy też, że w wyniku odczuwania lęku, mogą pojawiać się trudności z połykaniem.

Aby przezwyciężyć lęk i obrzydzenie w stosunku do jedzenia, które dosyć często odczuwają osoby z ARFID, zaleca się systematyczne odwrażliwianie, zabawy i gry sensoryczne (z czasem z wykorzystaniem produktów spożywczych) oraz regularną ekspozycję, której jednak nie mogą towarzyszyć awersyjne konsekwencje. Stopniowa stymulacja sensoryczna sprawia, że pacjent odczuwa większy komfort, chętniej otwiera się na to, co nowe, przestaje się też bać tego, co nagłe i niespodziewane. W niektórych przypadkach, poziom strachu jest jednak na tyle duży, że konieczne jest wręcz odwracanie uwagi, zwłaszcza w początkowej fazie terapii. Niewątpliwie niezwykle pomocna w terapii ARFID, zwłaszcza w aspekcie obniżania lęku i strachu, może okazać się relaksacja. Dużą rolę przypisuje się również psychoterapii poznawczo – behawioralnej.

W przypadku ARFID, praca terapeutyczna musi obejmować całą rodzinę pacjenta. Niektóre zachowania rodziców, chociaż w dobrej wierze i często nieświadome, mogą tylko potęgować lęk i obawy dziecka, co skutecznie wzmacnia odmowę przyjmowania pokarmów. Do takich zachowań zaliczamy zmuszanie do jedzenia, ukrywanie niepreferowanego pokarmu w jedzeniu lubianym przez dziecko, przekupywanie lub nagradzanie, oferowanie preferowanego pokarmu dopiero w sytuacji, kiedy pokarm nielubiany zostanie zjedzony lub kazanie siedzieć przy stole, dopóki konkretne danie nie zostanie zjedzone przez dziecko. To, co musimy podkreślać, to fakt, że rodzice nie powodują ARFID, to zaburzenie nie jest spowodowane błędami czy zaniedbaniami rodzicielskimi. Każdy terapeuta powinien o tym pamiętać i jak najczęściej mówić o tym rodzicom, którzy szukając pomocy, przychodzą do gabinetów terapeutycznych z ogromnym poczuciem winy. Dodatkowo, cała rodzina dziecka musi rozumieć charakter i nietypowość ARFID, dzięki czemu, mogą chronić swoje dziecko przed krzywdzącymi opiniami i ocenami otoczenia.

W celu uniknięcia zmuszania do jedzenia i stosowania wszelkich, nawet subtelnych form presji, zaleca się wdrażanie tak zwanego złotego standardu w karmieniu dzieci, czyli modelu dynamiki karmienia opracowanego przez Ellyn Satter. Ten responsywny model karmienia, zakłada podział ról i odpowiedzialności w związku z przyjmowaniem pokarmów, zakładając, że owszem rodzic decyduje co, gdzie i kiedy dziecko zje, ale to dziecko decyduje, ile i czy cokolwiek zje. Oczywiście w przypadku ARFID mowa jest o oferowaniu pokarmów traktowanych przez dziecko jako bezpieczne.

Nic jednak nie przyniesie sukcesu, jeśli u osoby objętej opieką terapeutyczną, nie będzie motywacji. Podkreśla się, że o motywację łatwiej u osób starszych, a Gillian Harris zwraca uwagę, że jeśli motywacji nie ma, to nawet lepiej poczekać z rozpoczęciem terapii.

Oprócz działań terapeutycznych, niezwykle ważne jest umożliwianie dziecku dostępu do pokarmów dla niego bezpiecznych. To bardzo trudne, zwłaszcza, jeśli dziecko żywi się wyłącznie produktami słodkimi, jednak biorąc pod uwagę charakter ARFID, wiemy, że jeśli pacjent nie ma dostępu do swojego pokarmu, po prostu przestaje jeść, co zaczyna zagrażać jego zdrowiu i życiu. Dzieci z ARFID zawsze powinny mieć możliwość zabierania swojego jedzenia do przedszkola czy szkoły, co z przyczyn zrozumiałych wzbudza wiele kontrowersji, jednak, jeśli opiekunowie zrozumieją czym jest unikanie i ograniczanie przyjmowania pokarmów, łatwiej im będzie przychylić się do tego typu zaleceń.

Niestety w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie szpitalne (B. Ziółkowska, 2017), a wskazaniami do hospitalizacji dziecka jest poważne niedożywienie, bradykardia, niedociśnienie, hipotermia, ostra odmowa przyjmowania pokarmów. W sytuacji tak ograniczonej diety dzieci nie otrzymują odpowiednich składników odżywczych czego skutkiem może być konieczność żywienia dojelitowego. Dzisiaj już wiemy, że ten sposób postępowania nie dotyczy leczenia w standardzie europejskim, bardziej dotyczy postępowania w USA (G. Harris, 2019).

To, co wiemy już dzisiaj i czego doświadczamy na co dzień jako terapeutki małego dziecka, to niezwykła wartość odkrycia indywidualnego znaczenia nadawanego pokarmowi przez pacjenta i rewidowanie własnych przekonań na jego temat (L. A. King i wsp., za B. Ziółkowska, 2017). Nie ma gotowych recept dla wszystkich pacjentów i nie ma gotowców.

Niewątpliwie najbliższe lata przybliżą nam charakter zaburzenia jakim jest ARFID, być może poznamy lepsze sposoby diagnozy czy terapii dla tej grupy pacjentów. Zapewne właśnie sami pacjenci, pozwolą nam, na jeszcze lepsze wejście do tego, jakże tajemniczego, świata.

Źródła:

• Harris G. (2018) Food neophobia: Behavioral and biological influences
• Harris G., Mason S. (2019) materiały własne szkoleniowe, Warszawa
• Harris G., Shea E. (2018), Food Refusal and Avoidant Eating in Children including those with Autism Spectrum Conditions. Apractical guide for parents and professionals, Jessica Kingsley Publishers London and Philadelphia
• International Conference on Children’s Eating Behaviour (2019) Materiały własne konferencyjne, Birmingham
• www.nationaleatingdisorders.org (ze strony www korzystano w okresie styczeń – marzec 2019)

• • Picky eating an eating disorder?
  • Diagnostic criteria
  • What exactly is ARFID? S. Elliot, dr Kim DiRe
  • It’s time to talk about ARFID A. Bouchard